Δ.Τ. «Διεθνής Προστασία Προσφύγων»
ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ
Διαδικτυακό Σεμινάριο «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις»
1η Θεματική Ενότητα: «Διεθνής Προστασία Προσφύγων»
Την Πέμπτη 27 Απριλίου 2023 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, μέσω τής ηλεκτρονικής πλατφόρμας Webex, η πρώτη συνάντηση του σεμιναρίου «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις», το οποίο διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet τού Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το ειδικότερο θέμα τής πρώτης αυτής συνάντησης ήταν η «Διεθνής Προστασία των Προσφύγων».
Την συζήτηση συντόνισε ο Επίκουρος Καθηγητής τού Πανεπιστημίου Αιγαίου, και Επιστημονικός Διευθυντής τού Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet τού ΕΚΠΑ, κος Ιωάννης Στριμπής, ο οποίος καλωσόρισε τους εισηγητές και τους εκπαιδευόμενους, και έκανε μια σύντομη αναδρομή στην υπερεικοσαετή ιστορία τού Κέντρου Jean Monnet.
Ο πρώτος ομιλητής, κος Βασίλης Αυδής, Νομικός Σύμβουλος Γραφείου Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, πραγματεύτηκε το ειδικότερο θέμα τής κτήσης τής προσφυγικής ιδιότητας, αναλύοντας ταυτόχρονα το σχετικό νομικό πλαίσιο και τις ρήτρες υπαγωγής, παύσης και αποκλεισμού από το καθεστώς τού πρόσφυγα σύμφωνα με την Σύμβαση της Γενεύης του 1951. Αρχικά, παρουσίασε την Ύπατη Αρμοστεία και την Εντολή της -άλλως τις αρμοδιότητές της ως επικουρικού αργάνου τού ΟΗΕ- η οποία περιλαμβάνει την προστασία των αιτούντων άσυλο, των προσφύγων, των ανιθαγενών, των εσωτερικά εκτοπισμένων και των επαναπατρισθέντων. Ακολούθως, αναφέρθηκε στην Σύμβαση τής Γενεύης τού 1951 για το Καθεστώς τών Προσφύγων, και δη στον προαιρετικό γεωγραφικό («εν Ευρώπη») και χρονικό («προ της 1ης Ιανουαρίου 1951») περιορισμό εφαρμογής της, οι οποίοι ήρθησαν αμφότεροι με το Πρωτόκολλο τής Νέας Υόρκης τού 1967. Όσον αφορά το περιεχόμενό της, η Σύμβαση ορίζει ποιος είναι πρόσφυγας, τα δικαιώματά του, το εφαρμοστέο δίκαιο και τις υποχρεώσεις των κρατών, και δη την θεμελιώδη υποχρέωση τής μη επαναπροώθησης. Από την άλλη, στην Σύμβαση δεν προβλέπεται διαδικασία εξέτασης αιτημάτων ασύλου/αναγνώρισης προσφύγων, της οποίας ο καθορισμός έγκειται στην αρμοδιότητα των κρατών. Ο κος Αυδής εξήγησε τις προϋποθέσεις οι οποίες πρέπει να συντρέχουν προκειμένου ένα πρόσωπο να αναγνωριστεί ως πρόσφυγας, καθώς και εκείνες τις οποίες, αν συντρέχουν, αποκλείουν ένα πρόσωπο από την διεθνή προστασία επειδή είτε δεν την χρειάζεται είτε δεν είναι άξιο αυτής. Ανέφερε επίσης τις προϋποθέσεις οι οποίες πρέπει να πληρούνται για να υπαχθεί ένα πρόσωπο στο καθεστώς τής επικουρικής προστασίας, όταν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή στο προσφυγικό καθεστώς. Στην ΕΕ, συγκεκριμένα, οι περιπτώσεις αυτές καλύπτονται με την εφαρμογή τού αρ. 2(στ) τής Οδηγίας 2011/1995. Τέλος, ο κος Αυδής παρουσίασε συνοπτικά το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο αναφορικά με την διεθνή προστασία, καθώς και τα κύρια στάδια τής ελληνικής διαδικασίας ασύλου.
Η δεύτερη ομιλήτρια, κα Λυδία-Μαρία Μπολάνη, Υπεύθυνη Θεμάτων Προστασίας στο Γραφείο Ελλάδος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ανέλυσε το θέμα των δικαιωμάτων των αναγνωρισμένων προσφύγων. Κατ’ αρχάς, παρουσίασε το διεθνές, ενωσιακό και εσωτερικό νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τα δικαιώματα των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, ήτοι των προσφύγων και των δικαιούχων επικουρικής προστασίας. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στην έκδοση τής άδειας διαμονής και τα προβλήματα τα οποία ανακύπτουν στην πράξη κατά την διαδικασία έκδοσης, και στην αρχή τής διατήρησης τής οικογενειακής ενότητας, από την οποία απορρέει το παράγωγο καθεστώς των μελών τής οικογένειας τού πρόσφυγα, στα οποία δεν συγκεντρώνονται οι προϋποθέσεις για να αναγνωριστούν τα ίδια ως πρόσφυγες. Το δε παράγωγο αυτό καθεστώς οδηγεί στην έκδοση αδειών διαμονής ίσης διάρκειας με αυτής τού μέλους αναγνωρισμένου πρόσφυγα, επί τω τέλει της διατήρησης της οικογενειακής ενότητας. Αναφορικά με το δικαίωμα στην εργασία, την πρόσβαση σε κατάλυμα, την κοινωνική αρωγή, το δικαίωμα στην υγεία και την εκπαίδευση, την διοικητική συνδρομή και το δικαίωμα στην οικογενειακή επανένωση, το οποίο η Ελλάδα αναγνωρίζει μόνο στους πρόσφυγες και όχι στους δικαιούχους επικουρικής, η ομιλήτρια, πέραν τών σχετικών νομοθετικών κειμένων, ανέφερε και τα πολλά εμπόδια που συναντώνται στην πράξη. Επεσήμανε εξ άλλου ότι το θέμα των δευτερογενών μετακινήσεων από την Ελλάδα προς άλλες χώρες τής ΕΕ, το οποίο σχετίζεται αμέσως με τα ως άνω δικαιώματα σε νομοθετικό και πρακτικό επίπεδο, συζητάται έντονα στην ΕΕ. Η κα Μπολάνη έκλεισε την παρουσίασή της με μια σύντομη αναφορά στο καθεστώς τής προσωρινής προστασίας το οποίο χορηγήθηκε στους πρόσφυγες από την Ουκρανία δυνάμει τής ανενεργού έως το 2022 Οδηγίας 2001/55.
Μετά από την ολοκλήρωση των εισηγήσεων, ακολούθησε συζήτηση υπό τον συντονισμό του κου Στριμπή
