ΔΙΚΑΙΟ ΑΣΥΛΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Τη Δευτέρα 04/04/2022 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Webex, η πρώτη ενότητα του σεμιναρίου «Δίκαιο ασύλου και προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις», το οποίο ασχολήθηκε ειδικά με ζητήματα δικαίου ασύλου και διεθνούς προστασίας των προσφύγων.
Συντονιστής του πρώτου σεμιναρίου ήταν ο Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Επιστημονικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, Ιωάννης Στριμπής. Ομιλητές ήταν ο κ. Βασίλης Χριστογιώργος, Ειδικός Συνεργάτης σε Θέματα Προστασίας, Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η κ. Μαριάνα Γκλιάτη, Επίκ. Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Radboud και η κ. Ελένη Σπαθάνα, δικηγόρος και ειδική εμπειρογνώμονας σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης.
Αρχικά, ο κ. Βαληνάκης, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet του ΕΚΠΑ, μετέφερε χαιρετισμούς στους συμμετέχοντες και τόνισε την αξία της μελέτης των μεταναστευτικών ροών, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης ουκρανικής κρίσης, στην οποία μέχρι στιγμής έχουν εμπλακεί περισσότεροι από 4.000.000 Ουκρανοί πρόσφυγες και εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι. Σύμφωνα με τον κ. Βαληνάκη, η στάση της ΕΕ στην τρέχουσα κρίση είναι σημαντικά διαφορετική σε σχέση με προηγούμενες μεταναστευτικές ροές.
Στη συνέχεια, ο κ. Βασίλης Χριστογιώργος, Ειδικός Συνεργάτης Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες εισήγαγε τις θεμελιώδεις έννοιες του προσφυγικού δικαίου, με βάση τα θεμελιώδη κείμενά του, δηλαδή τη Σύμβαση της Γενεύης 1951 και το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης 1967 και παρουσίασε τον ρόλο της Ύπατης Αρμοστείας σε θέματα προστασίας. Στην εισήγησή του, καθόρισε και περιέγραψε τις κατηγορίες των μετακινούμενων πληθυσμών, καθώς και τα κριτήρια απόδοσης για διεθνή προστασία (πρόσφυγες και επικουρική προστασία) και τόνισε την ανάγκη εξεύρεσης ασφαλούς και μακροπρόθεσμης λύσης στις τρέχουσες προσφυγικές κρίσεις.
Στη συνέχεια, η κ. Μαριάνα Γκλιάτη, Επίκ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Radboud, πήρε τον λόγο και ανέλυσε το πιεστικό ζήτημα των απωθήσεων και τις μορφές που μπορούν να λάβουν (στεριά, θάλασσα και καυτές επιστροφές). Κατά την ομιλία της αναφέρθηκε στο τρίγωνο Λιβύης-Ιταλίας-Μάλτας, στην ελληνική περίπτωση του Έβρου το 2020 και σε άλλες εξειδικευμένες περιπτώσεις. Ο ομιλητής συνέχισε περιγράφοντας τους επακόλουθους κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ολοκλήρωσε με την παρουσίαση των νομοθετικών εξελίξεων σχετικά με τις πρακτικές επαναπροώθησης.
Στη συνέχεια, η κ. Ελένη Σπαθάνα, δικηγόρος και Ειδική Εμπειρογνώμονας σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης, εστίασε στα δικαιώματα των αναγνωρισμένων προσφύγων από τη στιγμή που καταργήσουν την εκπροσώπηση της χώρας ιθαγένειάς τους και αναζητήσουν διεθνή προστασία. Ο ομιλητής υπογράμμισε το διεθνές, υπερεθνικό και εθνικό καθεστώς προστασίας, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες μετά την αναγνώρισή τους και συνόψισε την ανάγκη να μοιραστούν τις ευθύνες διαχείρισης των προσφυγικών ροών.
Τη Δευτέρα, 11/04/2022 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Webex, η δεύτερη θεματική ενότητα του σεμιναρίου «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις», η οποία αφορούσε ειδικότερα θέματα του δικαίου του ασύλου και διεθνούς προστασίας των προσφύγων, με τίτλο «Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου (ΚΕΣΑ): Δημιουργία – Εξέλιξη – Ισχύον Δίκαιο»
Συντονιστής του εν λόγω σεμιναρίου ήταν ο Επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Επιστημονικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, Ιωάννης Στριμπής. Ως εισηγητές συμμετείχαν η κα. Μεταξία Κουσκουνά, Επίκ. Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, η κα. Ευαγγελία Γεωργίτση, Υπεύθυνη Νομικής και Πολιτικής – Συντονιστής Νήσων στη Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης & Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η κα. Ελένη Σπαθανά, δικηγόρος και Ειδικός Εμπειρογνώμονας για το Άσυλο και τη Μετανάστευση.
Το λόγο έλαβε πρώτη η κα. Κουσκουνά, Επίκουρη Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, η οποία αναφέρθηκε στην εξέλιξη του Ευρωπαϊκού πλαισίου για το άσυλο και τους πρόσφυγες, βασιζόμενη στα σχετικά άρθρα των Συνθηκών (ΣΛΕΕ και ΣΕΕ). Έπειτα, περιεγράφη η ένταξη ζητημάτων ασύλου στο Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η σύσταση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου κατά τη Σύνοδο Κορυφής του Ταμπερέ και αναλύθηκαν οι Κανονισμοί του Δουβλίνου ΙΙ και ΙΙΙ καθώς και τα προβλήματα που ανέκυψαν κατά την εφαρμογή τους. Τέλος, έγινε αναφορά στην Κοινή Δήλωση ΕΕ- Τουρκίας του 2016 και στη Διμερή Συμφωνία Ελλάδας- Γερμανίας σχετικά με τις επανεισδοχές.
Στη συνέχεια, η κα. Ευαγγελία Γεωργίτση, Υπεύθυνη Νομικής και Πολιτικής – Συντονιστής Νήσων στη Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης & Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσίασε τον νέο κανονισμό που θεμελιώνει τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο, που έρχεται να αντικαταστήσει την EASO. Ο εν λόγω Οργανισμός είναι επιφορτισμένος με νέα καθήκοντα και προβλέπει την υπηρεσιακή και τεχνική υποστήριξη των κ-μ στη διαχείριση των ροών αιτημάτων ασύλου. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην εξωτερική δράση του Οργανισμού μέσω των Αξιωματικών Συνδέσμων, που διευκολύνουν τη συνεργασία, την ανταλλαγή πληροφοριών και το capacity-building σε τρίτες χώρες ( πχ. Μολδαβία, Μαρόκο κλπ)
Στη συνέχεια, η κα. Ευαγγελία Γεωργίτση, Υπεύθυνη Νομικής και Πολιτικής – Συντονιστής Νήσων στη Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης & Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσίασε το νέο κανονισμό που θεμελιώνει τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο, ο οποίος έρχεται να αντικαταστήσει την έως τώρα EASO. Ο εν λόγω Οργανισμός είναι επιφορτισμένος με νέα καθήκοντα και προβλέπει την υπηρεσιακή και τεχνική υποστήριξη των front-line κ-μ στη διαχείριση των αιτημάτων ασύλου. Καινοτομία του Κανονισμού αυτού αποτελεί η αναγνώριση της δυνατότητας του Οργανισμού και της FRONTEX να βοηθήσει στην πρώτη καταγραφή των αιτημάτων. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην εξωτερική δράση του Οργανισμού μέσω των Αξιωματικών Συνδέσμων που διαθέτει, που εργάζονται για τη διευκόλυνση της συνεργασίας, την ανταλλαγή πληροφοριών και το capacity-building σε τρίτες χώρες ( πχ. Μολδαβία)
Η τρίτη ομιλήτρια, κα. Σπαθανά, δικηγόρος και Ειδικός Εμπειρογνώμονας για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, επικεντρώθηκε στην ερμηνεία του όρου της «Ασφαλούς τρίτης χώρας» που εισήχθη τη δεκαετία του 1990. Η προσέγγιση αυτή μεταφράζεται στη μετάθεση της ευθύνης της ΕΕ για παροχή προστασίας, μιας διεθνούς νομικής υποχρέωσης βάσει της Σύμβασης της Γενεύης, σε τρίτες χώρες. Στόχος είναι η προστασία να λάβει χώρα εκτός της ΕΕ. Χαρακτηριστική είναι η Κοινή Δήλωση ΕΕ- Τουρκίας του 2016, όπου η γείτονας χώρα προσδιορίζεται ως ασφαλής Τρίτη χώρα. Αυτό συνεπάγεται ότι πρόσφυγες που διέρχονται τα ευρωπαϊκά/ ελληνικά σύνορα μπορούν να επιστραφούν στην Τουρκία, παρότι αυτή στην πραγματικότητα δεν είναι ασφαλής. Τίθεται, λοιπόν, το ζήτημα της επανεισδοχής υπό την ομπρέλα των ασφαλών τρίτων χωρών.
Μετά την ολοκλήρωση των παρουσιάσεων ακολούθησε Q&A κατά το οποίο διατυπώθηκαν ερωτήματα στις ομιλήτριες, σχετικά με το asylum shopping, την εξωτερική διάσταση των υποστηρικτικών διαδικασιών ασύλου και τη νέα θέση του Υπευθύνου για την προστασία Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του νέου Οργανισμού.
Την Πέμπτη 05/05/2022 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Webex, η τρίτη θεματική ενότητα του σεμιναρίου «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις», με τίτλο Νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση Ένοπλη σύρραξη στην Ουκρανία και εξελίξεις στο δίκαιο ασύλου.
Συντονιστής του πρώτου σεμιναρίου ήταν ο Επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Επιστημονικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, Ιωάννης Στριμπής. Ως εισηγητές συμμετείχαν η κα Μαρία Μιχελογιαννάκη, Νομικός Σύμβουλος, ΕΝΥ, Τμήμα Δικαίου ΕΕ, Υπουργείο Εξωτερικών, η κα. Λίλα Σίσκα, Policy Officer, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων, η κα Καλλιόπη Στεφανάκη, επικεφαλής Τομέα Προστασίας, Γραφείο Ελλάδας Ύπατης Αρμοστείας ΗΕ για τους Πρόσφυγες και ο κ.Αχιλλέας Σκόρδας, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Senior Research Fellow, Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law, Χαϊδελβέργη, Γερμανία.
Τη συζήτηση άνοιξε η κα. Μιχελογιαννάκη, Νομικός Σύμβουλος, ΕΝΥ, Τμήμα Δικαίου ΕΕ του Υπουργείου Εξωτερικών, η οποία αποκωδικοποίησε το ισχύον Ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, καθώς και τις προτάσεις της Επιτροπής που κατατέθηκαν το 2016 με στόχο τη μεταρρύθμισή του. Έπειτα, προχώρησε στην περιγραφή του Νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο όπως προτάθηκε το Σεπτέμβριο 2020, για την υιοθέτηση του οποίου απαιτείται η προηγούμενη υιοθέτηση επτά κανονισμών και δύο οδηγιών, επιβεβαιώνοντας το δεσμευτικό του χαρακτήρα. Φυσικά, ακολούθησε η μεταναστευτική κρίση στα σύνορα με τη Λευκορωσία αποτελώντας σημαντική πρόκληση για την πρόοδο του νέου Συμφώνου.
Στη συνέχεια, ακολούθησε η εισήγηση της κα. Σίσκα Policy Officer, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων. Η ίδια παρουσίασε την απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο μεταναστευτικό κύμα προς την ΕΕ και άλλα τρίτα κράτη( όπως η Μολδαβία), ως απόρροια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τον επακόλουθο πόλεμο κατά το τρέχον έτος. Αξιοσημείωτη είναι η ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου για ενεργοποίηση της οδηγίας για προσωρινή προστασία, για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία οι Ουκρανοί δύνανται να λάβουν άμεσα άδεια παραμονής και να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες. Τέλος, η Επιτροπή εργάζεται για την ορθή πληροφόρηση των προσφύγων αλλά και των Ευρωπαίων πολιτών και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Η επόμενη ομιλήτρια κα. Στεφανάκη, επικεφαλής Τομέα Προστασίας, Γραφείο Ελλάδας Ύπατης Αρμοστείας ΗΕ για τους Πρόσφυγες περιέγραψε την προσφυγική κρίση της Ουκρανίας που μετρά ως τώρα 5.6 εκατομμύρια πρόσφυγες σε στις γειτονικές χώρες και χιλιάδες εκτοπισμένους στο εσωτερικό της χώρας. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στις ενέργειες που ανέλαβε Ύπατη Αρμοστεία για τη διαχείριση της κρίσης και παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Επίσης, αναλύθηκε η συνεισφορά της Ύπατης Αρμοστείας στους Ουκρανούς πρόσφυγες που φθάνουν σε ελληνικό έδαφος, το πλήθος των οποίων περνά στην Ελλάδα μέσω των χερσαίων συνόρων. Τέλος, υπήρξε μνεία στην Οδηγία για την Προσωρινή Προστασία και στους κινδύνους trafficking και έμφυλης βίας που προκύπτουν από την τρέχουσα κρίση, τονίζοντας πως αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία για την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Το λόγο ανέλαβε τελευταίος ο κ. Σκόρδας, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Senior Research Fellow, Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας, ο οποίος επικεντρώθηκε σε περιπτώσεις εργαλειοποίησης της μετανάστευσης για άσκηση πίεσης στην ΕΕ κάτι που συμβαίνει και στην τωρινή Ουκρανική κρίση. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης καταδίκασε και εξέδωσε εντολή για διακοπή της ρωσικής επίθεσης, γεγονός που αποτελεί μέρος των καινοτομιών που έλαβαν χώρα στην κρίση αυτή. Ακόμη, ο ομιλητής εξήγησε την πορεία προς την Οδηγία για Προσωρινή Προστασία κατά την εφαρμογή της οποίας προκύπτουν δυσκολίες λόγω του περίπλοκου καθεστώτος που αυτή ορίζει και στην περίπτωση της Ουκρανίας έχει σαφή εφαρμογή εφόσον ορισμένες από αυτές τις δυσκολίες αίρονται.
Η σύσκεψη ολοκληρώθηκε με συζήτηση όπου εκφράστηκαν απορίες σχετικά με τη διαδικασία pre-screening σε μη ορισμένα σημεία εισόδου Σένγκεν και στην επίβλεψη από πλευράς ΕΕ για την ενσωμάτωση νέας ευρωπαϊκής νομολογίας σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, δόθηκαν διευκρινίσεις για το καθεστώς Προσωρινής Προστασίας, το νέο Σύμφωνο που προτάθηκε από την Επιτροπή το 2020 ενώ και για τις Συνθήκες του Μίνσκ.
Την Πέμπτη 09/05/2022 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Webex, η τέταρτη θεματική ενότητα του σεμιναρίου «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις», με θέμα «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Εφαρμογή σε ιδιαίτερες ομάδες»
Συντονιστής του πρώτου σεμιναρίου ήταν κα. Χρυσαφώ Τσούκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νομική Σχολή ΕΚΠΑ. Ως εισηγητές συμμετείχαν η κα Θεοδώρα Γαζή, Δ.Ν. Δικηγόρος, η κα Σωτηρία Κασνακούδη, ΥΜΕΠΟ, η κα Κατερίνα Κόμητα, Δικηγόρος και η κα Σοφία Ζησάκου, Δικηγόρος.
Αρχικά, η κα. Κόμητα, Δικηγόρος, ανέλυσε το καίριο ζήτημα της «αξιοπιστίας» κατά τη διαδικασία διερεύνησης αιτημάτων διεθνούς προστασίας. Έτσι, προσδιορίστηκαν τα στάδια που ακολουθούνται και στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για την αξιολόγηση των αιτημάτων αυτών. Φυσικά κατά την εξέτασή του ανακύπτουν κωλύματα που λειτουργούν εις βάρος της αξιοπιστίας, ενώ ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν θύματα βασανιστηρίων, οι μνήμες των οποίων οδηγούν στην αποφυγή των ερωτηθέντων να συζητούν περί αυτών. Τέλος, η ομιλήτρια απαρίθμησε τους συνήθεις λόγους απόρριψης των αιτήσεων ασύλου, οι οποίες είναι απαραίτητο να υποστηρίζονται με τα ανάλογα στοιχεία από τους αιτούντες και να εξετάζονται ενδελεχώς από τους χειριστές.
Ακολούθως, η κα Κασνακούδη, ΥΜΕΠΟ, περιέγραψε τη διοικητική πρακτική που λαμβάνεται υπόψη για τους ανιθαγενείς πρόσφυγες και πρόσφυγες που αδυνατούν να εφοδιαστούν με διαβατήριο από τη χώρα καταγωγής τους, κατηγορίες που διαχωρίστηκαν. Συνήθως, είναι διοικητικά αόρατοι και δεν έχουν πρόσβαση σε θεμελιώδη δικαιώματα που χαρακτηρίζουν έναν πολίτη. Έτσι, εξηγήθηκαν τα αίτια ανιθαγένειας, το ισχύον νομικό πλαίσιο και οι σχετικές διαδικασίες γύρω από την απόδοση άδειας διαμονής σε ανιθαγενείς στην Ελλάδα. Μάλιστα έγινε λόγος στα φανταστικά διαβατήρια, διαβατήρια που δεν είναι αναγνωρισμένα από τα υπόλοιπα κ-μ της ΕΕ και τέθηκε το θέμα υιοθέτησης ολοκληρωμένης προσέγγισης από την ελληνική πλευρά για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Στη συνέχεια, η κα Γαζή, Δ.Ν. Δικηγόρος, αναφέρθηκε στο ζήτημα της ευαλωτότητας στην περίπτωση του ΕΔΑΑ και του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου. Πρώτα πρώτα, οριοθετήθηκαν οι παράγοντες που καθορίζουν ένα άτομο ως ευάλωτο. Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων ανθρώπου που αντιλαμβάνεται περιπτωσιολογικά την εκάστοτε ομάδα ως ευάλωτη με βασική αρχή ότι τα άτομα που την απαρτίζουν κινδυνεύουν να υποστούν διάκριση ή βλάβη. Η ΕΣΔΑ, λοιπόν, προσφέρει μία ευρεία ερμηνεία ευαλωτότητας. Όσον αφορά στις Οδηγίες του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου γίνεται ρητή αναφορά στις ευάλωτες ομάδες και διακρίνονται από τους αιτούντες που χρήζουν ειδικών διαδικαστικών εγγυήσεων. Ωστόσο, οι ευάλωτες ομάδες αιτούντων άσυλο είναι δυνατόν να υποβάλλονται στην ταχύρρυθμη/συνοριακή διαδικασία εξέτασης.
Τέλος, η κα. Ζησάκου, Δικηγόρος, έθιξε το ζήτημα αξιολόγησης του σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου συναρτήσει της διαδικασίας απόδοσης ασύλου. Παρ ’όλα αυτά αποτελούν ρευστά θέματα ιδιωτικής φύσεως, που βασίζονται στην υποκειμενική κρίση. Μοναδικό μέσο θεμελίωσης των ισχυρισμών ενός αιτούντα αποτελούν οι δηλώσεις του, όμως βάσει της ΥΑΟΗΕ και του ΔΕΕ υποστηρίζουν ότι η δήλωση αυτοπροσδιορισμού του ατόμου αποτελεί μονάχα ένδειξη. Ειδική μνεία έγινε στην κατηγορία των δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚΙ και στην αναπαραγωγή στερεοτύπων κατά την κρίση ταυτότητας φύλου των αιτούντων.
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με τη διενέργεια ερωταπαντήσεων γύρω από τα ζητήματα για τη διαδικασία αποτίμησης ασυνόδευτων, την αντιμετώπιση αντικειμενικών δυσκολιών κατά τη συνέντευξη των αιτούντων ασύλου και την εξασφάλιση της αξιοπιστίας.
Τη Δευτέρα 16/05/2022 ολοκληρώθηκε το διαδικτυακό σεμιναρίο «Δίκαιο Ασύλου και Προσφύγων: Σύγχρονες Ευρωπαϊκές Εξελίξεις», το οποίο αφορούσε ειδικότερα θέματα του δικαίου του ασύλου και διεθνούς προστασίας των προσφύγων. Η Πέμπτη θεματική ενότητα είχε θέμα «Έλεγχος εφαρμογής Δικαίου Ασύλου και Προσφύγων»
Συντονιστής του πρώτου σεμιναρίου ήταν κα Μεταξία Κουσκουνά, Επίκουρη Καθηγήτρια Νομική Σχολή ΕΚΠΑ. Ως εισηγητές συμμετείχαν η κα Κατερίνα Κοτσοπούλου, Πρωτοδίκης Διοικητικών Δικαστηρίων, η κα Γιάννα Χατζηχάννα, Ανώτερη Δικηγόρος για τον Γενικό Εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας, η κα Ελένη Μίχα, Δ.Ν., ΕΔΙΠ, Νομική Σχολή, ΕΚΠΑ και η κα Μαρία Κοντού, τ. Νομική Σύμβουλος, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η πρώτη ομιλήτρια, κα. Χατζηχάννα, Ανώτερη Δικηγόρος για τον Γενικό Εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρθηκε στον τρόπο εφαρμογής του δικαίου διεθνούς προστασίας στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η χώρα δέχεται τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ και όσον αφορά στο προφίλ των αιτούντων, οι περισσότεροι είναι οικονομικοί μετανάστες από την υποσαχάρια Αφρική και το τελευταίο διάστημα έχει αυξηθεί η άφιξη αυτών μέσω των κατεχομένων και την πράσινης γραμμής. Ακόμη, δόθηκαν συγκεκριμένα παραδείγματα υποθέσεων αιτήσεων ασύλου και ακύρωσης τους, και εξηγήθηκε η αντιμετώπιση των εκάστοτε περιπτώσεων από τις αρμόδιες αρχές και δικαστήρια.
Ακολούθησε η κα. Κοτσοπούλου, Πρωτοδίκης Διοικητικών Δικαστηρίων, ανέλυσε τις τροποποιήσεις στην ελληνική νομοθεσία σχετικά με το άσυλο. Πιο συγκεκριμένα, επεσήμανε το ζήτημα της Ασφαλούς Τρίτης Χώρας και τη σχετική ΚΥΑ του 2021 με την οποία αναγνωρίζεται η Τουρκία ως ασφαλής Τρίτη χώρα για μία σειρά εθνικοτήτων. Με βάση τα αναφερθέντα η γενική πρακτική Τουρκίας δεν εναρμονίζεται με την Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του. Ωστόσο υπάρχουν αμφιβολίες για το κατά πόσον η Τουρκία αποτελεί πράγματι μια ασφαλή Τρίτη χώρας. Τέλος, απαριθμήθηκαν οι λόγοι χορήγησης επικουρικής προστασίας.
Στη συνέχεια, η κα. Μίχα ανέλυσε διεξοδικά το καθεστώς ασύλου όπως αυτό ορίζεται στην ΕΣΔΑ. Η εν λόγω Συμφωνία είναι κατεξοχήν αρμόδια για ζητήματα προστασία και διαθέτει σχετικά εργαλεία ελέγχου της εφαρμογής της. Μάλιστα, έγινε ειδική μνεία στις αρνητικές υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών όπως στην απαγόρευση της επαναπροώθησης, των αυθαίρετων κρατήσεων, των διακρίσεων και των μαζικών απελάσεων. Από την άλλη πλευρά παρουσιάστηκαν και οι θετικές υποχρεώσεις τους για παροχή ουσιαστικών και δικονομικών εγγυήσεων.
Η τελευταία ομιλήτρια κα. Κοντού προχώρησε σε περιγραφή της νομολογίας του ΔΕΕ όσον αφορά σε ζητήματα ασύλου. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας εγκαθιδρύεται ενιαίο καθεστώς διεθνούς προστασίας στην Ένωση, το οποίο εδραιώνει την «αρχή της αλληλεγγύης» και την «αρχή της δίκαιης κατανομής» μεταξύ των κ-μ. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασύλου αναφέρεται τόσο στην απόδοση ασύλου όσο και επικουρικής προστασίας και εναρμονίζεται πλήρως με τη Σύμβαση της Γενεύης και τη Σύμβαση Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Το σεμινάριο ολοκληρώθηκε με ερώτηση και συζήτηση σχετικά με τη διαχείριση ατόμων που δε χρήζουν απόδοσης ασύλου ή επικουρικής προστασίας λόγω διάπραξης. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση το κράτος αποδοχής σέβεται την υποχρέωση μη επαναπροώθησης και οφείλει να τον διατηρήσει στο έδαφός του, όπου θα του εξασφαλίζονται οι βασικές συνθήκες διαβίωσης. Ακόμη δόθηκαν διευκρινίσεις για τις διαδικασίες ασύλου στην Κύπρο.
