«Προκλήσεις, απειλές, παραβιάσεις απέναντι στα εξωτερικά σύνορα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο (ΙΙ)»
Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η 5η θεματική ενότητα με τίτλο «Προκλήσεις, απειλές, παραβιάσεις απέναντι στα εξωτερικά σύνορα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο (ΙΙ)» στο πλαίσιο του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου με τίτλο «Η Διαχείριση των εξωτερικών Συνόρων της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο», το οποίο διοργανώνεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet.
Συντονιστής του πέμπτου σεμιναρίου ήταν ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, Καθηγ. Γ. Βαληνάκης. Ως εισηγητές συμμετείχαν ο κ. Ανδρέας Λιαρόπουλος, Επικουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, ο Δρ. Θάνος Ντόκος, Αναπληρωτής Σύμβουλος Ασφάλειας στο Γραφείο του Πρωθυπουργού, ο κ. Δημήτριος Τριανταφύλλου, Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Kadir Has, ο κ. Μιχαήλ Κωσταράκος, επίτ. Α/ΓΕΕΘΑ, πρώην Πρόεδρος Στρατιωτικής Επιτροπής ΕΕ και ο κ. Παναγιώτης Θεοδωρακίδης, Ταξίαρχος ε.α. και πρώην Εκπρόσωπος τύπου ΝΑΤΟ.
Το σεμινάριο εκκίνησε με την ομιλία του Καθηγητή Ανδρέα Λιαρόπουλου, ο οποίος επικεντρώθηκε στις επιπλοκές που μπορεί να δημιουργήσει στην άμυνα και την ασφάλεια η ανάδυση ενός νέου πεδίου επικοινωνιών, αυτό του κυβερνοχώρου. Ο εισηγητής αφού παρουσίασε την παραδοσιακή έννοια του συνόρου μεταξύ δύο κρατών, τόνισε ότι ο καθορισμός της εννοίας του συνόρου στον κυβερνοχώρο εμφανίζει προβλήματα. Ο ομιλητής εξήγησε την έννοια του κυβερνοχώρου και έκανε διάκριση μεταξύ τεσσάρων διαστάσεων: των φυσικών υποδομών, του λογισμικού, των δεδομένων και του ανθρώπου. Εν συνεχεία, ανέλυσε τα ποικίλα επίπεδα του κυβερνοχώρου, όπως είναι το φυσικό και το κοινωνικό και έκανε μια απεικόνιση των βασικών χαρακτηριστικών της εξέλιξης του διαδικτύου από την δεκαετία του ’90 μέχρι σήμερα. Ο Καθηγητής ολοκλήρωσε την ομιλία του παραθέτοντας στοιχεία για το ποσοστό των ατόμων με τη μεγαλύτερη χρήση του διαδικτύου σε παγκόσμιο επίπεδο και έκανε σύντομη αναφορά στις απειλές που αντιμετωπίζει η κυβερνοασφάλεια.
Ο επόμενος ομιλητής του σεμιναρίου, Δρ. Θάνος Ντόκος, τόνισε τη σημασία της προστασίας των συνόρων μολονότι η παγκοσμιοποίηση κλόνισε την σημασία τους. Υπογράμμισε ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει πληθώρα συνοριακών προκλήσεων λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Σύμφωνα με τον κ. Ντόκο, τόσο η Τουρκία όσο και οι συνθήκες αστάθειας που επικρατούν στις χώρες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου αποτελούν σημαντικούς παράγοντες δυσχέρειας για την διατήρηση της ασφάλειας στην περιοχή. Παρέθεσε μια σειρά από προβλήματα που επηρεάζουν την ασφάλεια των συνόρων, τα φαινόμενα τρομοκρατίας, τις διαρκείς απειλές και αμφισβητήσεις στο Αιγαίο, τις μεταναστευτικές-προσφυγικές μετακινήσεις και την πρόσφατη εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την Τουρκία στα γεγονότα του Έβρου τον Απρίλιο του 2020. Τονίστηκε η στρατηγική θέση της Ελλάδας ως εξωτερικό σύνορο της ΕΕ και πώς οι παράγοντες έλξης προς την Ευρώπη επηρεάζουν την ασφάλεια της χώρας. Επιπλέον, χαρακτήρισε την Ευρώπη ως «μαγνήτη για μετανάστες», γεγονός το οποίο συνδυάστηκε με την κλιματική αλλαγή και τους λεγόμενους περιβαλλοντικούς μετανάστες ως προβλήματα που πρόκειται να ενταθούν στο μέλλον. Τέλος, ο κ. Ντόκος παραδέχτηκε ότι η ανάγκη για αποτελεσματική προστασία των συνόρων οδήγησε την ΕΕ στην ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της FRONTEX και την Ελλάδα να αυξήσει την στρατιωτική και ναυτική παρουσία στην Μεσόγειο και προέβλεψε ότι οι προκλήσεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν αμείωτες στο μέλλον.
Τον λόγο έλαβε έπειτα ο κ. Δημήτριος Τριανταφύλλου, ο οποίος αναφέρθηκε στην δομή του διεθνούς συστήματος κρατών στη σύγχρονη εποχή, το οποίο χαρακτηρίζεται ως πολυπολικό, καθώς επικρατούν επιμέρους περιφερειακές δυνάμεις όπως είναι η Τουρκία, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ιταλία, η Γαλλία, η Γερμανία. Ο κ. Τριανταφύλλου στη συνέχεια παρέθεσε τις παραμέτρους που επηρεάζουν την αντίληψη της Τουρκίας για την περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Ο κ. Τριανταφύλλου τόνισε ότι η σήμερα διανύουμε μια περίοδο υψηλού κινδύνου, όπως αυτό αποτυπώνεται από την τουρκική κατεύθυνση προς την στρατικοποίηση της εξωτερικής της πολιτικής, αλλά η ενταξιακή πορεία την αποτρέπει από μια πιο αναθεωρητική παρουσία στην περιοχή. Από την άλλη πλευρά, ο ομιλητής αναγνώρισε τα κεκτημένα της Ελλάδας όπως είναι οι πολύ καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ, την Γαλλία και την Ιταλία και η Συμφωνία των Πρεσπών, τα οποία λειτουργούν ως αντίβαρο στην τουρκική συμπεριφορά στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Τέλος, ολοκλήρωσε την εισήγησή του με την αναφορά στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία έχει στρατιωτικοποιηθεί.
Ο επόμενος ομιλητής, Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος, εκκίνησε υπογραμμίζοντας πως είμαστε εν μέσω σημαντικών γεωπολιτικών ανακατατάξεων. Σε αυτό, όπως τονίστηκε, συνέβαλλε και η στατιστική αύξηση της τουρκικής προκλητικότητας στο Αιγαίο, ιδιαίτερα την περίοδο μεταξύ 2015-2016, ως απόρροια άσκοπων πολιτικών κινήσεων εκ μέρους της Ελλάδος. Στο σημείο αυτό αναφέρθηκε εκτενώς η σχέση των δύο χωρών και οι κινήσεις αμφισβήτησης από το 1974 και μετά με μια διάθεση της Τουρκίας για συνεννόηση. Η αποτυχία της «Αραβικής άνοιξης» έξω από τα νότια σύνορα της Ευρώπης, αλλά και η αποτυχία της Αμερικανικής πολιτικής στο Ιράκ που μόνη της δημιούργησε το τρομακτικό Ισλαμικό Κράτος, έφερε εμφύλιους πολέμους, προκάλεσε δυτική στρατιωτική παρέμβαση, δημιούργησε ανυπολόγιστες καταστροφές, ισχυρές οργανώσεις ισλαμικής τρομοκρατίας και σοβαρά μεταναστευτικά κύματα από την Ασία και την Αφρική προς την Ευρώπη. Οι ΗΠΑ δημιούργησαν ένα τεράστιο κενό ηγεμονίας στην περιοχή και η Τουρκία επιχείρησε να αναθεωρήσει προς όφελος της το υφιστάμενο status quo στην ΝΑ και Κεντρική Μεσόγειο, το Αιγαίο και την Βόρειο Αφρική. Στη συνέχεια της ομιλίας του ο κ. Κωσταράκος ανέλυσε εκτενώς την λεγόμενη «Γαλάζια Πατρίδα», το νέο αφήγημα του μεγαλοϊδεατισμού της Τουρκίας, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στα γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν στον Έβρο. Εν συνεχεία, αναφέρθηκαν τα δύο πλαίσια στα οποία θα πρέπει να κινηθεί η ΕΕ, καθώς και η Ελλάδα, τα οποία είναι ναι μεν το στρατηγικό αλλά και το διπλωματικό, τα οποία λειτουργούν όχι μόνο παράλληλα αλλά και ως αλληλοτροφοδοτούμενα. Παράλληλα έγινε αναφορά στην ιδιαίτερη σημασία της αποτροπής ως μέσω αντιμετώπισης, με ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις και συμμαχίες, οι οποίες θα δρουν περισσότερο αποτρεπτικά παρά κατευναστικά. Στο τελευταίο κομμάτι της ομιλίας του ο κ. Κωσταράκος επικεντρώθηκε στην τουρκική σκέψη και πως αυτή επηρεάζει τις συζητήσεις με την ΕΕ και τόνισε τη σημασία της σωστής διαπραγμάτευσης..
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με την ομιλία του κ. Παναγιώτη Θεοδωρακίδη, ο οποίος επικεντρώθηκε στην απεικόνιση της ισορροπίας ισχύος στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ο ομιλητής συνόψισε στα παρακάτω χαρακτηριστικά: Η Αίγυπτος συνιστά αναμφίβολα μια μεγάλη δύναμη μεταξύ των αραβικών χωρών, υπάρχει απουσία στρατιωτικής και διπλωματικής παρουσίας των ΗΠΑ, ενώ αντίθετα υπάρχει μεγάλη παρείσφρηση του ρωσικού παράγοντα. Αφού έθεσε τα προβλήματα που επικρατούν στην περιοχή, ο κ. Θεοδωρακίδης τόνισε ότι χρειάζεται να υπάρχει προσέγγιση της Αιγύπτου, Ιορδανίας και Τυνησίας με στόχο την συνεργασία σε επίπεδο έρευνας και διάσωσης, ελέγχου των μεταναστευτικών ροών, ανταλλαγής στρατιωτικών παρατηρητών και δημιουργίας προγράμματος διεθνούς στρατιωτικής εκπαίδευσης. Επιπροσθέτως, υπάρχει ανάγκη δημιουργίας νέου οικονομικο-πολιτικού οργάνου στο πλαίσιο της ΕΕ, ώστε να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, στην εξισορρόπηση της ρωσικής δραστηριότητας στην περιοχή και της υποστήριξης που παρέχει η Τουρκία στην περιοχή. Κλείνοντας την ομιλία του, τόνισε ότι οι μέχρι τώρα ελληνικές στρατηγικές αποτροπής απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα αφορούσαν είτε απειλή «πολεμικής εμπλοκής υψηλής έντασης» (1987), είτε διαχείριση «εμπλοκών χαμηλής έντασης» (1996 και μετά), ενώ οι εναλλακτικές «ευέλικτης ανταπόδοσης» και «ισοδύναμου τετελεσμένου» είχαν ως προϋπόθεση την πυροσβεστική παρέμβαση της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, οι οποίοι σήμερα προτρέπουν τις δύο μεριές, στην καλύτερη περίπτωση, σε «αμοιβαίες υποχωρήσεις».
Στη συζήτηση που ακολούθησε, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να μοιραστούν την επαγγελματική τους πείρα και να αναπτύξουν τους προβληματισμούς τους.
