«Εξωτερικά σύνορα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο: Γενική επισκόπηση»
Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η 1η θεματική ενότητα (29/6/2020) με τίτλο «Εξωτερικά σύνορα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο: Γενική επισκόπηση» στο πλαίσιο του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου με τίτλο «Η Διαχείριση των εξωτερικών Συνόρων της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο», το οποίο διοργανώνεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Συντονιστής του πρώτου σεμιναρίου ήταν ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, Γιάννης Βαληνάκης. Ως εισηγητές συμμετείχαν ο κ. Βασίλειος Γραμματίκας, Επίκουρος Καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ο κ. Ιωάννης Στριμπής, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, και Επιστημονικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, ο κ. Άγγελος Γιοκαρης, Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ και ο Πέτρος Βιολάκης, Δρ., Ερευνητής, Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet.
Το σεμινάριο εκκίνησε με τον χαιρετισμό του καθηγητή Γιάννη Βαληνάκη, Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet, ο οποίος μίλησε για τις δραστηριότητες και την αποστολή του Κέντρου από την απαρχή της δημιουργίας του, καθώς και για το περιεχόμενο των προγραμμάτων που έχει αναλάβει να υλοποιήσει, με έμφαση στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την διακυβέρνηση της μετανάστευσης.
Τον λόγο έλαβε ο πρώτος εισηγητής του σεμιναρίου, κ. Βασίλειος Γραμματίκας, ο οποίος έκανε μια γενική επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο προσδιορίζονται τα σύνορα κατά το Διεθνές Δίκαιο. Στην αρχή της ομιλίας του έκανε αναφορά στη σημασία που έχει και διατηρεί η έννοια των συνόρων για μερικά κράτη, όπως είναι η Ελλάδα και η Τουρκία, σε αντίθεση με άλλα των οποίων τα σύνορα έχουν αποκτήσει μια συμβολική αξία (λ.χ. Σουηδία και Νορβηγία). Στη συνέχεια έκανε ιστορική αναδρομή στη δημιουργία και θεμελίωση της σύγχρονης έννοιας των συνόρων, με αφετηρία τη συνθήκη Tordesillas (1494), η οποία καθιερώθηκε ως η πρώτη διακρατική συμφωνία αναδιανομής εδαφών μεταξύ των κρατών και φτάνοντας μέχρι τη Συνθήκη Βεστφαλίας (1648), η οποία συνιστά ορόσημο για την δημιουργία των σύγχρονων κρατών. Στη συνέχεια, ο εισηγητής παρουσίασε την έννοια και τα είδη των συνόρων (χερσαία, θαλάσσια, εναέρια), αναλύοντας τα χαρακτηριστικά της κάθε κατηγορίας και αποσαφήνισε μερικούς ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των σχετικών κατηγοριών.
Η θεματική συνέχισε με την ομιλία του κ. Ιωάννη Στριμπή, σχετικά με τα χερσαία σύνορα και τα θαλάσσια σύνορα και όρια της Ελλάδας. Εκκινώντας από τα πρώτα, ο εισηγητής παρουσίασε την διαμόρφωση και την ισχύουσα κατάσταση των χερσαίων συνόρων της Ελλάδας με τα τέσσερα γειτονικά κράτη (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία και Τουρκία). Στην συνέχεια αναφέρθηκε στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας (οριοθέτηση εσωτερικών υδάτων και αιγιαλίτιδας ζώνης) με την Αλβανία, η οριοθέτηση των οποίων εκκρεμεί στο σύνολό της, λόγω της μη-επικύρωσης από την αλβανική πλευρά της σχετικής ελληνο-αλβανικής συμφωνίας του 2009, και με την Τουρκία, χώρα με την οποία υπάρχει μερική οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων, στις εκβολές του Έβρου (ελληνο-τουρκική συμφωνία του 1926) καθώς και σε όλο το σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων, νοτίως της Σάμου και μέχρι το σύμπλεγμα του Καστελορίζου (ιταλο-τουρκικές συμφωνίες του 1932). Ως προς τα θαλάσσια όρια της Ελλάδος, ο εισηγητής ανέφερε τις ιταλο-ελληνικές συμφωνίες του 1977 και 2009 που καθορίζουν τα θαλάσσια όρια μεταξύ της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. Αναφέρθηκε επίσης στις εκκρεμείς οριοθετήσεις θαλασσίων ορίων με την Αλβανία, την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Κύπρο και την Λιβύη και τις προοπτικές οριοθέτησης, συμβατικά ή δικαιοδοτικά (προσφυγή σε διεθνές δικαστικό ή διαιτητικό όργανο).
Ο επόμενος ομιλητής του σεμιναρίου, κ. Άγγελος Γιόκαρης, επικεντρώθηκε στις προσπάθειες οριοθέτησης του ελληνικού εναέριου χώρου, οι οποίες ξεκίνησαν μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όποτε ανέκυψε η ανάγκη επιτήρησής του και υπογράμμισε τις πράξεις εντός του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) με τις οποίες αναγνωρίσθηκε διεθνώς ο εθνικός εναέριος χώρος της Ελλάδας, όπως ίσχυε από το 1931, και διαμορφώθηκε η ζώνη ευθύνης της Ελλάδος στην Περιοχή Πληροφόρησης Πτήσεων Αθνηνών (Athinai FIR). Ο κ. Γιόκαρης τόνισε ότι από το 1974 σημειώνονται συχνές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία, παρότι η τελευταία δεν έχει προβάλει καμία αντίρρηση σχετικά με την οριοθέτησή του από ελληνικής πλευράς. Στη συνέχεια παρατέθηκαν οι τυπικές διαδικασίες αμφισβήτησης που μπορεί να προβάλλει κάποιο κράτος ενώπιον του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας. Στο τέλος της εισήγησής του, ο ομιλητής παρέθεσε τον ορισμό του FIR και το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο αεροπλοϊας.
Η θεματική ολοκληρώθηκε με την εισήγηση του Δρ. Πέτρου Βιολάκη, που αναφέρθηκε διεξοδικά στο θεσμό της Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας, του οποίου η αποτελεσματικότητα τέθηκε σε αμφισβήτηση μετά την εμπειρία της μεταναστευτικής κρίσης του 2015. Ο Δρ. Βιολάκης τόνισε ότι η δυσκολία των ευρωπαϊκών κρατών να συμφωνήσουν σε μια ΚΕΠΑΑ οφείλεται στην ποικιλομορφία των εθνικών προσεγγίσεων για το τι συνιστά κοινή απειλή και κοινή προτεραιότητα. Στη συνέχεια έγινε επισκόπηση της ιστορικής εξέλιξης των βημάτων που ακολουθήθηκαν στο πλαίσιο της ΕΕ προς την κατεύθυνση μιας κοινής πολιτικής ασφαλείας, ενώ παράλληλα έγινε αναφορά στη νοηματική και θεωρητική εξέλιξη της έννοιας του «εξευρωπαϊσμού». Τέλος, ο Δρ. Βιολάκης ολοκλήρωσε την εισήγησή του επισημαίνοντας ότι η μεταναστευτική κρίση υπήρξε κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, όπως ήταν η δημιουργία Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής, η στενότερη συνεργασία του FRONTEX με το ΝΑΤΟ και η συμφωνία των Κρατών Μελών για μια παγκόσμια στρατηγική για την Ε.Ε. («EU Global Strategy»).
Στη συζήτηση που ακολούθησε, οι παρευρισκόμενοι είχαν τη δυνατότητα να μοιραστούν την επαγγελματική τους πείρα και να αναπτύξουν τους προβληματισμούς τους.
