Η Ευρωπαϊκή διαχείριση της κρίσης – Νεώτερες εξελίξεις
12 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018. Πραγματοποιήθηκε επιτυχώς η παρουσίαση της 3ης Θ.Ε. «Η προσφυγική κρίση του 2015 και η ευρωπαϊκή διαχείρισή της», στο πλαίσιο του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου «Η Ευρωπαϊκή Διαχείριση του Μεταναστευτικού στην Ανατολική Μεσόγειο: Η Ε.Ε., η Τουρκία και η Ελλάδα». Συντονίστρια ήταν η κα. Παναγιώτα Μανώλη, Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου και εισηγητές ο κ. Ιωάννης Στριμπής, Επικ. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet, o Δρ. Πανεπιστημίου Πειραιώς Νικόλαος Λάμπας και η Επικ. Κάθηγ. ΕΚΠΑ, Μεταξία Κουσκουνά. ». Το Σεμινάριο φιλοξενήθηκε στο χώρο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) στην οδό Πολυγνώτου 2 στην Πλάκα.
Στην εισήγησή του, ο κ. Ιωάννης Στριμπής, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Θεσμών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αρχικά ανέδειξε το βασικό δεδομένο του φαινομένου της μεταναστευτικής κρίσης που αφορά στην ανάγκη μακρόπνοης και συντονισμένης ενωσιακής δράσης για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Στον χώρο του κτηρίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) στην Αθήνα, όπου διεξήχθησαν οι εργασίες της 3ης θεματικής ενότητας του σεμιναρίου για την Ευρωπαϊκή Διαχείριση του Μεταναστευτικού με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή διαχείριση της κρίσης – Νεώτερες εξελίξεις», ο κ. Στριμπής εστίασε στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 2018 και παρουσίασε τους έξι βασικούς προσανατολισμούς δράσης της ΕΕ. Η εν λόγω ολιστική και αποφασιστική στρατηγική της ΕΕ διέπεται από τους άξονες της ασφαλιοποίησης των εξωτερικών συνόρων της, δημιουργίας πλαισίου για περιφερειακές πλατφόρμες αποβίβασης και αναβαθμισμένα Ελεγχόμενα Κέντρα (hotspots), αναπτυξιακής στήριξης χωρών διέλευσης και προέλευσης, ουσιαστικής αναβάθμισης του ΚΕΣΑ και του κεκτημένου Σένγκεν και καταπολέμησης του δικτύου διακίνησης ανθρώπων. Στη συνολική του αποτίμηση της ανωτέρω πολυσύνθετης στρατηγικής ανέφερε αρχικώς την προβληματική της εγγενούς σύγκρουσης πολιτικών αποτελεσματικού ελέγχου των εξωτερικών συνόρων και διεθνών υποχρεώσεων έρευνας και διάσωσης ενώ επιπλέον εντόπισε σημαντικά προβλήματα πρακτικής εφαρμογής αναφορικώς με τις πλατφόρμες αποβίβασης καθώς οι τρίτες χώρες της Αφρικής και της Ευρώπης δεν φαίνονται ιδιαίτερα πρόθυμες να συνεργαστούν ενώ τίθενται παράλληλα περίπλοκα νομικά ζητήματα μη εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου στις κρίσεις αιτημάτων ασύλου διασωθέντων και μεταφερθέντων στις εν λόγω τρίτες χώρες.
Ως προς το κυοφορούμενο Δουβλίνο IV διεπίστωσε ασάφεια αναφορικά με την επιδιωκόμενη ισορροπία ευθύνης και αλληλεγγύης των κρατών μελών ενώ επίσης στον τομέα της εξωτερικής δράσης της ΕΕ για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων της μετανάστευσης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι:
«…..Αυτό βέβαια που κάνει εντύπωση είναι ότι σε αυτήν την εξωτερική διάσταση το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παραμένει απολύτως σιωπηλό σε ότι αφορά την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή. Είναι ένα κομμάτι που δεν το αντιμετωπίζει καθόλου………..είναι σαν να μην υπάρχει, μου φαίνεται πολύ περίεργο».
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ήταν και η εισήγηση της κας. Μεταξίας Κουσκουνά, Επίκουρης Καθηγήτριας Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στο θέμα του νομικού πλαισίου σύμφωνα με το οποίο επιχειρείται και εξελίσσεται η προσπάθεια συνολικής αντιμετώπισης του μεταναστευτικού προβλήματος στην ΕΕ. Αμέσως μετά τις προκαταρκτικές της παρατηρήσεις για το «μεγάλο παζάρι» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου του 2018 με τις χώρες του Βίζενγκραντ, παρουσίασε εναργώς τις νομοθετικές διατάξεις που διέπουν ειδικώς την παραγωγή των νομικών πράξεων της ΕΕ στους τομείς του ασύλου, της μετανάστευσης και του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων της. Διεπίστωσε ακολούθως ότι η φύση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ στους εν λόγω τομείς είναι συντρέχουσα, υλοποιούνται κυρίως μέσω της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας ενώ επίσης προβλέπεται κοινοβουλευτικός και δικαστικός έλεγχος των αντίστοιχων ενωσιακών κανόνων δικαίου. Παρατήρησε δε, τον μεγάλο όγκο ενωσιακών νομικών πράξεων που έχουν ήδη παραχθεί στους συγκεκριμένους τομείς του ΧΕΑΔ οι οποίες πρέπει να σέβονται τις αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας και παρέπεμψε στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-643/15 και C-647/15 για περαιτέρω χρήσιμα συμπεράσματα. Επίσης, για το θέμα της αξιολόγησης των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευρεία μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, επικεντρώθηκε στην πρόταση αντικατάστασης του Κανονισμού 604/2013 ή άλλως «Δουβλίνο ΙΙΙ» ο οποίος καθορίζει το αρμόδιο κράτος – μέλος για την εξέταση αιτήματος ασύλου και στον νέο Κανονισμό για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή. Παρατήρησε μάλιστα τα προβλήματα των ανωτέρω προτάσεων αναφορικά με τις αρχές της επικουρικότητας και της μη επαναπροώθησης ενώ αναφέρθηκε και στις πιέσεις που ασκήθηκαν στην Ελλάδα ώστε να ορίσει την Τουρκία ως ασφαλή Τρίτη Χώρα.
Τέλος, στην εισήγηση του Δρ. Νικολάου Λάμπα, Επισκέπτη Ερευνητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, παρουσιάστηκε λεπτομερής ανάλυση των εθνικών πολιτικών αντιμετώπισης της μεταναστευτικής κρίσης και ειδικότερα των περιπτώσεων της Γερμανίας και της Ιταλίας. Στις εισαγωγικές του παρατηρήσεις ο κ. Λάμπας χαρακτηριστικά ανέφερε ότι: «Αν μπορούσαμε να περιγράψουμε με μια λέξη αυτή τη στιγμή τις εθνικές πολιτικές στην Ε.Ε όσον αφορά το άσυλο, η λέξη αυτή θα έπρεπε να είναι “ταραχώδης”». Η συγκριτική ανάλυση του κ. Λάμπα ανέδειξε την όμοια και ταυτόχρονη τάση αυστηροποίησης της μεταναστευτικής πολιτικής στις ανωτέρω χώρες παρά τις διαφορετικές τους εκφάνσεις όπως η άρνηση ελλιμενισμού διασωστικών σκαφών, οι συμφωνίες με τρίτες χώρες για εξωχώρια διαχείριση, η επιβολή περιορισμών στο δικαίωμα εισόδου και οικογενειακής επανένωσης και η επαναφορά ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. Επιπροσθέτως, αναφέρθηκε στους διαχρονικά καθοριστικούς παράγοντες διαμόρφωσης της εν λόγω πολιτικής όπως τα ζητήματα εθνικής ταυτότητας και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας ενώ διερεύνησε την δημιουργία του αφηγήματος που παρουσιάζει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ως απειλή για την ασφάλεια και την οικονομία των ευρωπαϊκών κρατών.
